แม้จะมีนักเรียนระดับอนุบาลถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เพียง 188 คน แต่ภายในโรงเรียนวัดสระด่าน กลับอุ่นไปด้วยบรรยากาศแห่งการเรียนรู้ที่กลมกลืนเป็นหนึ่งเดียวกับธรรมชาติ จนถึงการปลูกฝังเรื่อง ‘กินดีมีประโยชน์’ ให้เด็กๆ เรียนรู้การทำอาหารเพื่อสุขภาพและเครื่องดื่มสมุนไพรมาตลอดหลายปี ด้วยเชื่อว่า สุขภาพกาย-ใจของเด็กนักเรียนมีความสำคัญไม่แพ้การเรียนรู้ในตำรา และพัฒนาสู่การเป็น ‘โรงเรียนต้นแบบอาหารปลอดภัย’ เป็นลำดับต้นในจังหวัดสุพรรณบุรี
‘โรงเรียนต้นแบบอาหารปลอดภัย’ เป็นส่วนหนึ่งของโครงการส่งเสริมความมั่นคงอาหารปลอดภัยในโรงเรียนและชุมชนท้องถิ่น โดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เพื่อส่งเสริมให้นักเรียนรับประทานผักผลไม้ปลอดสารให้เพียงพอในแต่ละวัน ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้ ควบคู่การนำแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ตามศาสตร์พระราชา ให้เด็กๆ เรียนรู้การปลูกผักปลอดสารตั้งแต่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำ รู้ที่มาและเห็นคุณค่าของอาหาร ตลอดจนการนำผักไปจำหน่ายในชุมชน ทั้งยังกระตุ้นให้ชาวชุมชนตื่นตัวเรื่องการกินผักปลอดสาร อาหารปลอดภัย และการพึ่งพาตัวเองในโมงยามที่โลกเข้าสู่วิกฤติขาดแคลนอาหาร
นิสากร ดิษฐ์กระจัน ผู้อำนวยการโรงเรียนวัดสระด่าน ได้กล่าวถึงแรงบันดาลใจในการเข้าร่วมโครงการฯ ไว้ว่า “เราอยากให้เด็กๆ กินอาหารปลอดภัย ไม่มีสารเคมีปนเปื้อน และสอดคล้องกับหลักการเรียนรู้ควบคู่กับการใช้ชีวิตท่ามกลางธรรมชาติ เราจึงปรับพื้นที่ส่วนหนึ่งเป็นแปลงปลูกผัก เช่น ผักกาด ผักบุ้ง ต้นหอม เครื่องต้มยำ และสมุนไพรต่างๆ สลับกับบ่อเลี้ยงปลา รวมถึงสร้างโรงเรือนเพาะเห็ด 500 ก้อน และเตรียมพื้นที่สร้างเล้าไก่เพื่อนำไข่สดมารับประทาน วิธีนี้จะช่วยส่งเสริมให้เด็ก ๆ มีสุขภาพดีทั้งร่างกายและจิตใจ ผ่านการเรียนรู้จากครูธรรมชาติ และปลูกจิตสำนึกการพึ่งพาตัวเองในเวลาเดียวกัน”
อาหารกลางวันในแต่ละมื้อของเด็กๆ โรงเรียนวัดสระด่าน ทุกเมนูจะผ่านระบบ Thai School Lunch ซึ่งเป็นระบบแนะนำสำรับอาหารกลางวัน ที่จะช่วยคำนวณปริมาณสารอาหารที่เด็กจะได้รับ โดยต้องเป็นอาหารที่ให้สารอาหารครบทั้ง 5 หมู่ และเน้นความหลากหลายของอาหาร
ในช่วงเวลาการแพร่ระบาดของโควิด-19 โรงเรียนวัดสระด่านที่เคยคึกคักไปด้วยเด็กนักเรียน ครู และผู้ปกครองอาสา กลับเงียบเหงาลงไปถนัดตา การปรับตัวสูงขึ้นของต้นทุนการผลิตอาหารและปัญหาวัตถุดิบขาดตลาด ทำให้นิสากรมองเห็นปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต การปลูกผักปลอดสารจึงเป็นหนึ่งในกุญแจสำคัญเพื่อรับมือกับวิกฤตขาดแคลนอาหาร ที่ส่งผลกระทบเป็นวงกว้างทั่วโลก แม้แต่ประเทศไทยที่ได้ชื่อว่าเป็น ‘อู่ข้าวอู่น้ำ’ ก็ตามที
“การปลูกผักผลไม้ปลอดสารรับประทานเอง ช่วยให้เรารับมือกับวิกฤตขาดแคลนอาหารได้ดีในระดับหนึ่ง ดังนั้น การเรียนรู้เรื่องการปลูกผักปลอดสารจึงถือว่าจำเป็นสำหรับเด็กๆ เช่นกัน หลังจากเข้าร่วมอบรมในโครงการโรงเรียนต้นแบบอาหารปลอดภัยของ สสส. ทำให้เราได้รับองค์ความรู้เรื่องการปลูกผักปลอดสารอย่างเป็นขั้นตอน ตั้งแต่การพรวนดิน ปลูกพืชคลุมดิน เตรียมหน้าดิน จนถึงกระบวนการทำน้ำหมัก โรงเรียนยังได้รับการสนับสนุนจาก สสส. ในการเปิดบริษัท ‘สร้างการดี’ เพื่อนำผักที่นักเรียนปลูกไปจำหน่ายให้กับชุมชน โดยเราจะนำรายได้มาใช้ส่งเสริมโครงการอาหารปลอดภัยในโรงเรียนต่อไป
“การปลูกผักปลอดสารยังช่วยลดต้นทุนค่าอาหารกลางวัน และช่วยให้เรารู้แหล่งที่มาของวัตถุดิบอย่างแท้จริง จากเมื่อก่อนเราซื้อวัตถุดิบจากตลาดสดจึงไม่รู้ต้นทางของวัตถุดิบที่แน่ชัด ทุกวันนี้เรามั่นใจในผักสมุนไพรต่างๆ ที่นำมาปรุงอาหาร แม้เรายังต้องซื้อเนื้อสัตว์จากตลาดสดก็ตาม แต่เราก็ส่งเสริมองค์ความรู้เรื่องอาหารปลอดภัย ช่วยให้เด็กๆ และครอบครัวหันมาเลือกรับประทานผักปลอดสารมากขึ้น”
นอกจากจะส่งเสริมสุขภาพที่ดีให้กับนักเรียน การปลูกผักปลอดสารยังช่วยแก้ปัญหาเด็กไม่กินผักได้อีกทาง เพราะเด็กจะรู้สึกผูกพันและเห็นคุณค่าของผักที่ลงมือปลูกและดูแลด้วยตัวเอง จะเห็นได้จากเด็กเริ่มไม่เขี่ยผักไว้ข้างจาน อีกทั้งทุกมื้อกลางวันของโรงเรียนเด็ก ๆ จะได้รับประทานอาหารครบ 5 หมู่ โดยมีครูโภชนาการดูแลเรื่องสารอาหารและเพิ่มผลไม้สดตามฤดูกาล
และที่มากกว่าสวนผักปลอดสารแห่งนี้จะเป็นแหล่งอาหารปลอดภัยในโรงเรียนแล้ว โรงเรียนวัดสระด่าน ยังได้จัด Happy Farm Market หรือตลาดนัดฟาร์มสุขขึ้น เพื่อให้เด็กนักเรียนรับบทเป็นพ่อค้าแม่ค้า นำผลผลิตที่ปลูกและดูแลด้วยกัน มาเปิดตลาดจำหน่ายให้กับผู้ปกครองและชุมชน เป็นการฝึกให้เด็กๆ ได้มีทักษะอาชีพ รู้จักการสร้างรายได้ ด้วยการลงมือปฏิบัติจริงทุกกระบวนการ
“เราตั้งใจว่า หากเราปลูกฝังแนวคิดเรื่องความปลอดภัยของอาหารตั้งแต่ในรั้วโรงเรียนได้ประสบความสำเร็จ เราจะสามารถนำแนวคิดนี้ไปประยุกต์ใช้ในครอบครัวได้เช่นกัน ทั้งยังฝึกฝนทักษะการออมให้กับนักเรียน แล้วยังพัฒนาสู่การเป็นชุมชนเข้มแข็งด้านอาหารปลอดภัย-เกษตรอินทรีย์ ที่มีจุดเริ่มต้นจากการส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดีจากหน่วยเล็กๆ ภายในโรงเรียน ครอบครัว และชุมชน
“นั่นคือภาพฝันที่ดิฉันอยากให้ผู้บริหารโรงเรียนทุกๆ ท่าน หันมาสนับสนุนโครงการโรงเรียนต้นแบบอาหารปลอดภัย เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตของคนไทยในอนาคต” อาจารย์นิสากรกล่าวทิ้งท้าย
ภาพ: ดร.ณัจยา แก้วนุ้ย ผู้จัดการโครงการส่งเสริมอาหารปลอดภัยฯ
