หนึ่งในเรื่องต้องห้ามสำหรับ ‘แม่ตั้งครรภ์’ และ ‘แม่ให้นมบุตร’ ที่อยากรู้อยากลองรับประทานอาหารที่มีส่วนผสมของกัญชา เพราะคิดว่าจะช่วยบรรเทาอาการแพ้ท้องและหลับสบายขึ้น แต่รู้หรือไม่ว่า การสูบหรือการรับประทานกัญชาแม้เพียงเล็กน้อย อาจส่งผลกระทบร้ายแรงต่อคุณแม่และลูกน้อยมากกว่าที่คิด
ในเรื่องนี้ มูลนิธิศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย ได้จัดเสวนาออนไลน์ในหัวข้อ ‘เปิดเสรีกัญชา: ความจริงที่แม่ท้อง-แม่ให้นม ต้องรู้ทัน’ ร่วมให้ความรู้โดย ดร.ภญ. สุภาภรณ์ ปิติพร เลขาธิการมูลนิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ และพันตรี นพ. จักรพันธ์ ศุภเดช สูตินรีแพทย์ที่ปรึกษา โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ดำเนินการอภิปรายโดย ศ.คลินิก พญ.ศิราภรณ์ สวัสดิวร และคุณลอร่า-ศศิธร วัฒนกุล

จากเสวนานี้ เราได้รวบรวม 7 เหตุผลที่แม่ตั้งครรภ์ แม่ให้นมบุตร รวมถึงผู้หญิงที่วางแผนตั้งครรภ์ ควรเซย์ No กัญชาอย่างจริงจัง

1. กัญชาพามึนเมาและวิงเวียนศีรษะ: ข้อมูลจากหนังสือ Hale’s Medication & Mother’s Milk ตีพิมพ์เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2565 พบว่า หากแม่ตั้งครรภ์และแม่ให้นมบุตรรับประทานอาหารที่มีส่วนผสมของกัญชาเข้าไปในปริมาณเล็กน้อย อาจได้รับสาร THC (Tetrahydrocannabinol) ที่ส่งผลให้เกิดอาการเคลิบเคลิ้ม มึนเมา หรือวิงเวียนศีรษะ แม้ร่างกายจะสามารถขับออกได้ภายใน 24 ชั่วโมง แต่หากคุณแม่มีอาการแพ้สารดังกล่าว ก็อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพและลูกน้อยได้เช่นกัน แพทย์จึงแนะนำให้งดการรับประทานอาหารที่มีส่วนผสมของกัญชา และงดการสูบกัญชาจะดีที่สุด

2. รกเสื่อมสภาพ เพิ่มความเสี่ยงคลอดก่อนกำหนด: ผลสำรวจแม่ตั้งครรภ์ถึงพฤติกรรมการรับประทานอาหารทั้งก่อนและหลังการตั้งครรภ์ ตีพิมพ์ในวารสารทางการแพทย์ JAMA (The Journal of The American Medical Association) ปี 2018-2019 พบว่า ผู้หญิงที่ใช้กัญชาก่อนตั้งครรภ์มีจำนวนเพิ่มขึ้นเฉลี่ยวันละ 3% ในปี 2018-2019 ส่งผลให้โอกาสตั้งครรภ์ลดลง เนื่องจากไข่ตกช้าหรือไม่ตกเลยเป็นเวลา 3-4 เดือน ส่วนแม่ตั้งครรภ์มีแนวโน้มใช้กัญชามากขึ้นถึง 30% เพราะเชื่อว่าการสูบกัญชาปลอดภัยกว่าบุหรี่ ช่วยลดความเครียด ลดอาการแพ้ท้อง และหลับสบายขึ้น แต่ทางการแพทย์ไม่แนะนำให้ใช้กัญชาในทุกกรณี เพราะเสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด โดยเฉพาะแม่ที่สูบบุหรี่ร่วมด้วย

3. เสี่ยงทารกไม่มีสมอง-คลอดน้องไม่แข็งแรง: ผลการสำรวจเดียวกันพบว่า กัญชาจะรบกวนฮอร์โมนในรังไข่และฮอร์โมน Luteinizing จากต่อมใต้สมอง ทำให้ประจำเดือนผิดปกติ ไข่ตกช้า และโอกาสตั้งท้องยากขึ้น โดยเฉพาะแม่ตั้งครรภ์ต้องระวังเป็นอย่างมาก เพราะหลังสูบกัญชาราว 1-2 ชั่วโมง สาร THC จะแพร่เข้าสู่กระแสเลือดและผ่านเข้าสู่รกได้ถึง 10-30% จากนั้น THC จะผ่านเข้าสู่เยื่อหุ้มสมองของเด็กในครรภ์ หรือเกาะที่รก ทำให้รกลอกตัวก่อนกำหนด รกเสื่อม ทารกแรกคลอดไม่แข็งแรง จนถึงยับยั้งกระบวนการเมตาบอลิซึมของโฟลิค ส่งผลให้เสี่ยงต่อภาวะเด็กไม่มีสมองถึง 2.5 เท่า เช่น ตาโตผิดปกติ กระโหลกไม่มีเนื้อสมอง เป็นต้น

4. ลูกไอคิวต่ำและมีโอกาสติดยา: หนึ่งในงานวิจัยจากรัฐออตตาวา ประเทศแคนดา ซึ่งเฝ้าติดตามทารกแรกเกิดจนถึงอายุระหว่าง 18-22 ปี ที่เกิดจากแม่ใช้กัญชาระหว่างตั้งครรภ์และให้นมบุตร พบว่า เมื่อเด็กโตขึ้นจะมีปัญหาเรื่องความจำ ไอคิวต่ำลง เสี่ยงต่อการเกิดโรคจิตเภท และมีโอกาสติดยาเสพติดสูงกว่าเด็กปกติ แพทย์จึงแนะนำให้แม่หยุดรับประทานหรือสูบกัญชาอย่างน้อย 2-3 เดือนก่อนตั้งครรภ์ อีกทั้งแพทย์แผนไทยและแพทย์แผนปัจจุบันก็ไม่แนะนำให้แม่ใช้กัญชาในทุกกรณี

5. ฤทธิ์ของกัญชาในน้ำนมแม่สูงสุด 6 สัปดาห์: หากคุณแม่เผลอรับประทานอาหารที่มีส่วนผสมของกัญชา อย่างแรกให้สังเกตอาการวิงเวียนศีรษะหรือมึนเมา พันตรี นพ. จักรพันธ์ ศุภเดช แนะนำให้งดการให้นมบุตรประมาณ 2 สัปดาห์ โดยสาร THC ในกัญชาจะมีฤทธิ์อยู่ในน้ำนมประมาณ 1-6 สัปดาห์ (ขึ้นอยู่กับปริมาณและความเข้มข้นของสาร THC ที่ได้รับ) ขณะที่ดร.ภญ. สุภาภรณ์ ปิติพร แนะนำให้ดื่มน้ำเปล่ามากๆ ตลอดวัน เพื่อขับสารดังกล่าวออกจากร่างกายทางปัสสาวะ รวมถึงแนะนำให้ดื่มน้ำมะนาว น้ำผลไม้ และกล้วยน้ำว้า 2-3 ลูก

6. บอกลาเมนูผสมกัญชาทุกชนิด: หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีส่วนผสมของกัญชา เช่น ก๋วยเตี๋ยวที่มีส่วนผสมของกัญชาในน้ำซุป และควรหลีกเลี่ยงการใส่กระเทียมเจียว เพราะกัญชาสามารถทำปฏิกิริยากับน้ำมันและความร้อนได้ หลีกเลี่ยงอาหารที่ผ่านกระบวนการอบหรือใช้ความร้อนสูงกว่า 100-120 องศาฯ เช่น คุกกี้ พิซซ่า หรืออาหารที่มีส่วนผสมของดอกกัญชา เพราะในดอกกัญชามีปริมาณ THC สูงอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพ โดยเฉพาะใบกัญชาแห้งที่มี THC มากกว่า 0.8-1% หากใช้ในปริมาณมากอาจส่งผลให้เกิดอาการแพ้และมึนเมาได้

7. กลิ่นกัญชาภัยร้ายคล้ายสูบบุหรี่: แม้คุณแม่จะไม่ได้รับประทานหรือสูบกัญชา แต่การได้สูดกลิ่นกัญชาจะส่งผลกระทบต่อร่างกายไม่ต่างกับควันบุหรี่ โดยควันกัญชาจะใช้เวลาประมาณ 10-15 นาทีก็ส่งผลต่อลูกในครรภ์เช่นกัน แนะนำให้คุณแม่ตั้งครรภ์และคุณแม่ให้นมบุตรหลีกให้ไกลจากบริเวณที่มีคนสูบกัญชาจะดีที่สุด

ทางที่ดีแม่ตั้งครรภ์และให้นมบุตรต้อง #เซย์NOกัญชา โดยคุณสามารถเลือกรับประทานอาหารปลอดภัยไร้กัญชาได้ด้วย 3 กลุ่มคือ

1.อาหารที่ผ่านการรับรองโดยองค์การอาหารและยา
2. หลีกเลี่ยงอาหารที่มีส่วนผสมของกัญชา และทางร้านอาหารมีการระบุไว้ชัดเจน และ
3. กรณีที่ไม่มั่นใจว่า ร้านอาหารมีกัญชาเป็นส่วนผสมแต่ไม่ได้ระบุไว้ แนะนำให้หลีกเลี่ยงไปก่อน รวมถึงหลีกเลี่ยงอาหารที่ใช้กระบวนการอบด้วยความร้อนสูง เช่น คุกกี้ พิซซ่า เป็นต้น

รับชมเสวนาย้อนหลังได้ที่ www.youtube.com/c/มูลนิธิศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย